OVER KİSTLERİ NEDİR KİMLERDE ORTAYA ÇIKAR?
Kistler bir çok organda görülebilen oluşumlardır. Duvarı Epitelle döşeli İçi Sıvı Dolu Oluşumlara verilen oluşumlardır. Tüm organlarda geliştiği gibi yumartalıklarda da görülebilmektedir.
Yumurtalıklar Normal Fonksyin Gören Bir Organ Olduğu İçin Ve Her Ay Gerçekleşen Mesnturiyel periodla beraber yumurtalıklarda foliküller geliştiği için diğer organlara göre biraz daha fazla yumurtalıklarda kist gelişimi görülmektedir. Bu kistler genelde adet gören Kadınlarda adet gördükten sonra geçen Kistlerdir. Bunlar fonksiyonel kist olarak isimlendirilir. Genelde belli büyüklüğün üzerine çıkmazlar ve genelde müdahele gerektirmezler. Önemli olan bu kistlerin daha büyük patolojik boyutlara gelmesi ve anormal yapılar içermesidir.
Bunlarıda ultrasonla anlayabilmekteyiz.
GÖRÜLÜME SIKLIĞI NEDİR?
Kistler normalde adet gören kadınlarda ayda bir oluşup geçer, ama bu normal folikül kisti dedğimiz fizyolojik bir durumdur.Bizim için önemli olan bu kistlerin persiste etmesi ve büyüyüp semptom oluşturacak boyuta ulaşmasıdır. Sıklığı %15 olarak görülmektedir.
YUMURTALIK KİSTLERİNDE YAŞ ÖNEMLİMİDİR?
Genelde üreme çağındaki kadınlarda görülüp geçer ama üreme çağında olmayan henüz daha adeti başlamayan genç kızlarda veya adet dönemi kesilmiş menopazdaki kadınlarda da görülebilir. Bu gibi durumlarda kistlerin oluşması daha önemlidir ve daha dikkatli değerlendirme yapılması gerektirir.Ancak kistler tüm yaş gruplarında görülebilir.
BULGULARI NELERDİR? ERKEN DÖNEMDE BELİRTLİLER HİSSEDİLİR Mİ?
Bu kistlerin bir kısmında aseptomatik bir durum dediğimiz hiç bir bulgu yoktur. Başka bir neden araştırlırken ortaya çıkabilir. Bir kısım hastada da kasık ağrısı, bel ağrısı , adet düzensizlikleri bazen çocuk sahibi olmada güçlük kabızlık idrar yapmada zorluk gibi çok değişik bulgular olabilmekte.
HEMEN DOKTORA BAŞVULUR MU?
Bu tarz septompları olan her hastanın başvuru yapması gerekir.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU NEDİR?
Genelde hastalarda adet düzensiliği ile seyreder. Adet olamama şikayeti ile gelirler 2-3 ayda bir adet olma şekilde ortaya çıkar.Genelde tüylenme sivilcelenme probleri vardır. Bu hastalar kilolu hastalardır. Ama kilolu olmakta şart değildir.Bazen kilolu olmayan hastalarda da pcos olabilir. Pcos daki kistler genelde yumurtalıkta küçük olan büyük boyutlara ulaşmayan kistlerdir. Bu kistler hormonal bozukuğa neden olduklarından adet gecikmesi ve çocuk sahibi olmada güçlüğe yol acabilir. Dikkat etmesi gereken şeyler bu hastalar kilolu ve insülin direnci, olduğu için uzun vadede yüksek tansiyon kalp hastalığı ve diyabet hastalığı riskini arttığı bilinir. O yüzden adet gecikmesi sivilcelenme tüylenme varsa bu pcos hastaları mutkala doktora gitmelidir ve doktor kontrolü altında tedavilerine devam etmelilerdir.
ENDOMERİOZİZ NEDİR ?
Rahim içi dokusunun rahim dışında yerleşmesi ve bunun fonksyion görmesi durumudur. Genelde pelvik Organlarda görülür. Yumurtalıkta görülmesi halinde endometrioma dediğimz halk arasında çikolata kisti olarak bilinen bir durum oluşur. Çikolta kisti denmesinin sebebi tamamen çikolata görünümünde olmasından kaynaklıdır. Bu hastalkarda da şiddetli adet sancıları, şiddetli kasık ağrıları, bel ağrıları bazen büyük abdest yapmada zorluk ağrılı büyük abdest yapma çocuk sahibi olmakta güçlük görüllebilir. Eğer hastanın ağrısı varsa ve büyük bir kisti varsa bu boyut endometrimada tartışmalı ameliyat öneriyoruz.
Bazende boyut küçük bile olsa çocuk sahibi olmakta güçlük varsa bu endometriyötik odakların çıkarılması önerilebilir. Çocuk sahibi olamamakta çikolata kistinin bir belirtisi olabilir.
BÜTÜN YUMURTALIK KİSTLERİ TEDAVİ EDİLMELİ Mİ?
Yumurtalık kistlerinin %95 i tedavi gerektirmez. Hastada oluşturduğu şikayet çok önemli. Eğer boyut büyük değilse semptom oluşturmuyyorsa boyut olarak 7-8 cm üzerine çıkmıyorsa veya ultrasonik olarak bazı kreterleri içermiyorsa biz bu kistleri genelde 2-3 ay takip ediyoruz. Eğer fonskiyonel kist dedğimiz kendiğinden oluşup geçen kistlerdense bu kistlere müdahele etmemek gerekir. Genelde de % 90-95 i bir müdahale etmeden geçer. Bir kısmına müdahele etmek gerekir. Genellikle laparaskopik (kapalı yöntem ) olmakla beraber, açık ameliyatlada yapılabilmektedir.
TEKRARLAMA RİSKİ OLUR MU?
Her zaman tekrarlama riski vardır. Genelde kontrol etmek gerekir.
TEDAVİ ALMADAN ÇOCUK SAHİBİ OLMAK MÜMKÜN MÜ?
Kistler her zaman çocuk sahibi olmayı engellemez. Bazen kisti olan hastalarda kendiliğinden gebe kalabilir Bir kısım hastada engelleyebilir. Ama bazı hastalarda özellikle endometrioma kisti olan hastada normal anatomik yapıyı bozarak veya pcos gibi hormonal dengesizliği olan hastalarda çocuk sahibi olmada güçlük çekmeye yol açabilir. Ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmesi gerekir.
Yumurtalıkta kist olması mutlaka kanser olduğu anlamına gelmez. Takip ettiğimiz hastalkarda bu kist kendiğinden geçecek mi ? Bu önemlidir. Yumurtalık kisti olan hastalarda bu az önce bahsettiğimiz septomlar, bel kasık ağrısı, büyük abdest yapmada güçlük, adet düzensliği, sancılı adet görme, gibİ septomlar geçmiyor hatta günden güne artıyorsa ve ultrasonik bulgular gerilemiyorsa yumurtalık kanserinden şüphelenilir. Yumurtalık kanseri ultrasonda tanı konulmaz,şüphelenilir. Ve genelde ek tetkikler muayeneler görüntülenme yöntemleriyle şüphelenilir, kesin tanısı ameliyatla alınan metaryallerin patolojik incelenmesi sonrasında konulur.
AMELİYAT AÇIK YADA KAPALI NASIL TERCİH EDİLİR?
Yumurtalık kistleri olan hastalarda 8 – 10 cm üzerinde ve 2 -3 ay beklemeye rağmen kist gerilemiyorsa ise veya ultrasonik olarak birtakım kriterler içeriyorsa (kistin içinde solid alanlar varsa veya septa dediğimiz perdelenmeler varsa veya asit dedğimiz karın içersinde sıvı varsa ameliyat önerilir. Ameliyatta yumurtalık kanseri düşünmüyorsak öncelikle kapaı ameliyat tercih edilir. Kapalı ameliyat laporaskopi dediğimiz endeskopik kamerayla karın içine girip bir takım mikro cerahi aletlerle bu kistin çıkarıltılması yöntemidir. Bu kisti çıkartılırken bir takım şeylere dikkat etmek lazım iyi bir eğitim gerektirir. Dikkat edilmesi gereken en önemli şey üreme çağındaki kadının yumurtalık rezervini bozmamaktır. Çünkü bu kadınların ileri dönemde çocuk beklentisi olacaktır mümkün olduğunca yumurtalığıa zarar vermeden çıkarmak gerekir.
YUMURTALIK KANSERİ SEYRİ VE NASIL BİR HASTALIK ÇOK SIK GÖRÜLÜR MÜ?
Yumurtalık kanserleri jinekolojik kanserleri içinde en kötü kanserdir. Fatalite yada mortalite ( ölüm ) oranı en yüksek kanserler içerisindedir. En öldürücü kanserdir. Tüm kadın kanserlerinin tüm vücuddaki kanserleri %4 ü kadarını oluşturmaktadır. Öldürücü olmasının nedeni %75 inin ileri evrede yakalanmasıdır.
Yumurtalık Kanseri Neden ileri evrede yakalanılır?
Yumurtalıklar karın içerisinde ulaşamadığımız normal muayane ile göremediğimiz bir lokalizasyonda bir yerde olduğu için septom vermesi bulgu vermesi geç olmaktadır. Dolasıyla genelde geç yakalanmaktadır. Bunların özel bir bulgusu yok.Nonspesifik bulgular dediğimiz karın şişliği gaz sancısı kasıklada ağrı kabızlık ilerki dönemlerde bulantı kusma gibi ilk başta jinekolijik bir organı düşündürmeyecek bulgular olduğu için genelde bu hastalar başta kadın doğuma yada jinekolağa gelmeden dahiliye uzmanlarına, genel cerrehi uzmanlarına veya gastroentoglara gidip endoskopi yaptırmakta. Spesifik bir bulgusu olmadığı için hastalar malesef geç ve evre 3 ve 4 de yakalanmakta. Bu yüzden ileri derecede öldürücü olmasının en önemli sebebi tamamen geç yakalanmasıdır.
Jinekolağa yılda bir gidilse bu hastalık erken tespit edilebilir mi?
Şu anda hala araştırılıyor. Bilimsel olarakta tartışılıyor. Bu çalışamlarda hastalara yıllık rütın kontrol CA125 dedğimiz tetkik yapılıyor. Bu çalışmalarda erken yakalama söz konusu olaran bakıldığında yaşam olarak değişiklik oluyor mu diye bakılıyor. Yılda bir kadınların jinekoloğa gidip ultrasonografi belirtileri beklemeden yapılması gerekir. Eğer erken yakalanırsa hastalar 5 yıllık sağ kalım %90larcivarında olabilmektedir.
Yumurtalık Kanserleri Erken Yaşta Çıkabilir mi ?
Yumurtalık kanserlerinde ortalama görülme yaşı 60 tır. Yumurtalık kanseri genelde menapoz sonrası hastalarda görülmekte. Genç hastalarda görülür mü evet görülür. Aile hikayesi ailede meme yumurtalık kanseri veya ailesinde bağırsak kanseri olan hastalarda erken dönemlerde erken yaşlarda 20 / 30 lu yaşlarda çok nadir olmakla beraber yumurtalık kanseri görülebilmektedir.
YUMURTALIK KİSTLERİ NE ZAMAN KANSER OLARAK DEĞERLENDİRİLİR?
Az önce de bahsettiğim gibi yumurtalık kistler %90-95 kanserleşmez. Takiple geçer. Bir takım risk faktörleri varsa ultrasonik olarak kist içerisinde solit alan yani katılık veya septa dediğimiz perdeleşme asit dedğimiz sıvı bırıkımı varsa bu durumlarda değerlendirilmesi gerekir. Her zaman usg ile kistlerin %100 iyi huylu veya kötü huylu olup olmadığını anlamak mümkün olmayabilir. Kesin emin olmak için eğer şüphe varsa laparaskopi (kapalı ameliyat ) değerlendirme sonrasında kistin çıkarılıp patolojiye gönderilmesi ile kanser tanısı konulur.
DOĞUM KONTROL İLAÇLARININ KULLANIMI? YUMURTALIK KANSERİNİ ENGELLER Mİ?
Yumurtalık kistlerinde yapılan tüm epidemiyolojik çalışmalar doğum kontrol haplarını uzun süreli kullanımda bizim açımızdan iki önbemli kanserin yumurtalık kanserinin ve rahim zarı (endometrium ) kanserinin özellikle 5 – 10 yıllık kullanımlarda belirgin oranda azaldığını göstermiştir. Fakat meme kanserinin üzerine olan etkisi tartışılmaktadır. Çok sınırlı bir artış olabiliceği konusunda şüpheli bulgular vermektedir. Doğum kontrol haplarının faydaları çok fazla olduğu için eğer hasta için hasta bazında faydalı olabiliceğini düşünüyorsak hastamızla bunları paylaşıp bu tür ilaçları kullanabiliyoruz.
YUMURTALIK KANSERİNİN TEDAVİSİ ?
Klasik kanser tedavisnde 3 yöntem vardır. 1. Cerrahi 2. kemoterapi 3.Radyoterapi. Yumurtalık kanserinin ana tedavisi cerrahidir ve sonrası kemoterapi tedavisi şeklindenir.Bu hastaların çok büyük kısmı kemoterapi almak zorundadır.Genç ve fertilete beklentisi olan hasta geldiğinde erken evre geldiyse ve sadece tek bir yumurtalıkta sınırlıysa; sadece hastalığın olduğu yumurtalığın çıkartılıp, diğer yumurtalık ve rahimin bırakılması şeklinde tedavi yapılıp, çocuk sahibi olmalarına şans verilir. Erken tanı en önemlisidir, jinekolojik muayeneleri aksatmamak gerekir.
SAĞLIKLI NOTLAR:
Yumurtalık kistleri çok sık görülür ve çoğunlukla bir cerrahi müdahale yapılmadan takip edilir.
Cerrahi müdahele gerektiren yumurtalık kistlerinin tedavisinde öncelikle kapalı (laparaskopik) operasyon önerilir.
Yumurtalık kanseri nadir görülen fakat en öldürücü jinekolojik kanseridir.
Düzenli jinekolojik muayene yumurtaık kistleri ve yumurtalık kanserinin tanısında önemlidir.
